Książki, które każdy Polak powinien przeczytać

„Prawiek i inne czasy” ­– Olga Tokarczuk

Powieść wydana w 1996 roku przełożona na ponad dwadzieścia języków. Przedstawia losy mieszkańców dwóch wsi na ziemi kieleckiej od I wojny światowej do lat 80. XX wieku. W tę fabularną opowieść autorka ubiera losy świata – na swój sposób interpretuje topos powstania świata i ludzi. Magiczny świat „Prawieku” obfituje w przesądy, wierzenia ludowe, wróżby i elementy folkloru. Tutaj codzienność splata się z niezwykłością, rzeczywistość z mitem, a powszednie życie jest ważniejsze od wielkich wydarzeń. „Prawiek i inne czasy” jest powieścią wielowymiarową. Ważnym aspektem historii jest czas – pojawiają się tu refleksje na temat przełomu w ludzkim życiu – momentu, od którego człowiek zaczyna zmierzać w stronę śmierci i staje się boleśnie świadom tego przemijania. Przemijanie dotyka nie tylko mieszkańców, ale i samą wieś. Lektura zachęca do rozmyślań nad kondycją człowieka i nad życiem.

Książka za którą autorka zdobyła wiele nagród i nominacji (m.in. Paszport „Polityki” za rok 1996, nagroda Fundacji im. Kościelskich, nominacja do Nagrody Literackiej Nike).

„Traktat o łuskaniu fasoli” ­– Wiesław Myśliwski

Powieść wydana w 2006 roku, za którą Myśliwski został uhonorowany m.in. Literacką Nagrodą Nike w 2007 roku oraz został nominowany do nagrody literackiej Gdynia. Powieść jest tak naprawdę monologiem skierowanym do tajemniczego przybysza, w którym narrator dokonuje analizy swojego życia i zastanawia się nad rolą przypadku i przeznaczenia. Tajemniczy przybysz chce kupić fasolę, ale narrator/gospodarz ma tylko niełuskaną. Siadają więc do wspólnego łuskania i rozpoczynają rozmowę. Narrator opowiada swoje życie. Powieść przeplata perspektywy czasowe i jest próbą odkrycia ukrytego sensu życia.

„Mała apokalipsa” – Tadeusz Konwicki

Powieść wydana w 1979 roku. Książka ukazała się poza cenzurą, w tak zwanym drugim obiegu i bardzo szybko stała się sukcesem wydawniczym.

Utwór przedstawia groteskowy obraz rzeczywistości PRL-u i obnaża mechanizmy funkcjonowania opozycji. Fabuła oparta jest na historii warszawskiego pisarza, który dostaje od przyjaciół propozycję, by wraz z nimi na znak protestu dokonał aktu samospalenia pod Pałacem Kultury. Akcja powieści skupia się wokół wędrówki pisarza po mieście, podczas której spotyka się ze znajomymi i osobami, które mają go właściwie przygotować do narzuconego mu zadania. Bohater, targany wątpliwościami co do sensu złożenia ofiary z własnego życia, rozmyśla nad kwestiami moralnymi, politycznymi i filozoficznymi oraz snuje refleksje nad rozpadem otaczającej go rzeczywistości. „Mała apokalipsa” jest krytyką systemu totalitarnego, a rzeczywistość w niej przedstawiona nieuchronnie zbliża się ku końcowi, a społeczeństwo zmierza ku totalnej samozagładzie. Jest to świat, który czeka apokalipsa.

„Solaris” – Stanisław Lem

Powieść zaliczana do klasyki fantastyki naukowej nie tylko polskiej, ale również światowej. Została wydana w 1961 roku i przetłumaczona na kilkadziesiąt języków. Autor w swoi dziele stworzył nową naukę, którą nazwał solarystyką. W celu zachowania pozorów pełnej naukowości zadbał bardzo o szczegóły, takie jak historia tej nauki, fikcyjne nazwiska naukowców i tytułów ich prac wraz z ich streszczeniami. W „Solarisie” Lem dał wyraz sceptyzmowi wobec nauki i jej możliwości. Osią powieści jest próba porozumienia się z oceanem na Solaris. Najważniejszym pytaniem, jakie stawia autor jest kwestia, czy człowiek może wszystko, czy potrafi zgłębić cały wszechświat i czy nie ma granic dla ludzkiej ciekawości poznawczej. Lem zadaje pytanie, czy poza Ziemią istnieje życie rozumne i czy człowiek mógłby się z takimi istotami porozumieć, czyli wykorzystać w pełni swój i ich rozum. Zdaje sobie sprawę, że problem nie tkwi w słowach, ale w systemie pojęciowym, jaki wykształcić mogła taka obca cywilizacja. Autor przedstawia bezsilność nauki wobec innej formy istnienia oraz bezradność człowieka, który nie może uwolnić się w kosmosie od ziemskich wspomnień i wyrzutów sumienia. Widoczna jest tu również krytyka antropocentryzmu wszystkich działań ludzkich i egoizmu człowieka.

„Pożegnanie z Marią i inne opowiadania” – Tadeusz Borowski

Cykl opowiadań, w których centralne miejsce zajęły teksty, których akcja rozgrywa się w obozie koncentracyjnym. Dwa opowiadania rozgrywają się poza terenem obozu – jeden przed (tytułowe „Pożegnanie z Marią”) i jeden po wyzwoleniu („Bitwa pod Grunwaldem”). Opowiadania te łączy tematyka II wojny światowej oraz postać Tadka, który jest zarazem narratorem i głównym bohaterem. Narrator przedstawia codzienność i życie w obozie koncentracyjnym – ukazuje okrutną, brutalną i trudną do pisania rzeczywistość, w której, aby przeżyć, trzeba przystosować się do narzuconych zasad, wyzbyć się emocji, zaakceptować panujący porządek ­– ukazuje obraz „człowieka zlagrowanego”. Nie istnieją zasady etyczne i prawo spoza obozu, a liczy się wyłącznie przetrwanie kolejnego dnia.

W opowiadaniach Borowski nie wartościuje i nie ocenia zachowań bohaterów, opisuje tylko ich zewnętrzne reakcje, nie wnikając i nie przedstawiając ich przeżyć wewnętrznych i psychiki. Zbiór uważany jest za jedno z najwybitniejszych dzieł powojennej prozy, będące źródłem głębokiej refleksji nad największą tragedią ludzkiej historii.